Академик Сабырбек Жумабеков: «Улуттук борбор – көп функцияны аткарат»

Биш­кек­те жал­пы аян­ты 34 500 чар­чы метр­ди түз­гөн көп тар­мак­туу Трав­ма­то­ло­гия жана орто­пе­дия улут­тук бор­бо­ру­нун куру­лу­шу баштал­ды. Объ­ект­тин куру­лу­шу­на мам­ле­кет­тик бюд­жет­тен 3 мил­ли­ард сом бөлүнүп, кий­ин­ки жыл­га бүтүрүү план­да­лу­у­да. Оору­ка­на 440 орун­га ылай­ык­тал­ган жана 11 адис­те­ш­ти­ри­л­ген бөлүм­дөн турат. Биз бул туу­ра­луу ака­де­мик Сабыр­бек Жума­бе­ков менен маек­те­ш­тик.

— Сабыр­бек Артис­бе­ко­вич, өлкөдө бир нече меди­ци­на­лык улут­тук бор­бор­лор иш алып барат, эми алар­дын ката­ры­на Трав­ма­то­ло­гия жана орто­пе­дия улут­тук бор­бо­ру кошул­га­ны турат, куру­луш бүт­сө ал калк үчүн кан­дай кыз­мат атка­рат?

— Пре­зи­дент Садыр Жапа­ров фев­раль айын­да “Трав­ма­то­ло­гия жана орто­пе­дия улут­тук бор­бо­рун түзүү жөнүн­дө” Жар­лык­ка кол кой­гон. 2 ай өтпөй бор­бор­дун кап­су­ла­сы салын­ды. Улут­тук бор­бор­дун куру­лу­шу бүгүн­кү шар­тта абдан зарыл. Себе­би, ар кан­дай кыр­сык­тар­дан трав­ма алган адам­дар­дын саны улам көбөй­үүдө. Бул тен­ден­ция дүй­нөдө ушун­дай. Бүгүн­кү күн­дө Кыр­гыз­стан­да адам өлү­мүнүн себеп­те­ри­нин ара­сын­да жара­кат алуу 3‑орунда турат. Азыр­кы иштеп жаткан меди­ци­на­лык меке­ме­лер жаран­дар­дын мук­таж­дык­та­рын толук кана­ат­тан­ды­ра албайт. Андык­тан, жаңы бор­бор жара­кат алган жана тая­ныч-кый­мыл оору­ла­ры менен жабыр­ка­ган бей­тап­тар­га меди­ци­на­лык жар­дам­дын жет­ки­лик­түүлү­гүн жана сапа­тын бир топ жак­шыр­та­ары анык. Кыр­гыз­стан­да бир катар меди­ци­на­лык улут­тук бор­бор­лор бар, алар ийги­лик­түү иштеп жатат. Бирок, тая­ныч-кый­мыл оору­ла­ры­на багыт­тал­ган ири бор­бор алгач ирет салы­ну­у­да.

— Мын­дан 3 жыл мур­да Биш­кек трав­ма­то­ло­гия жана орто­пе­дия или­мий изил­дөө бор­бо­ру жоюлуп, шаар­дык кли­ни­ка­лык Тез жар­дам оору­ка­на­сы болуп кай­ра түзүл­гөн эле. Андан бери кан­дай өзгөрүү бол­ду?

— Биз­дин өлкөдө Улут­тук бор­бор атка­ра тур­ган ишти 20 жыл­дан бери мур­да­гы Биш­кек трав­ма­то­ло­гия или­мий бор­бо­ру атка­рып кел­ген. Андан кий­ин 2022-жылы мур­да­гы министр бор­бор­ду жоюп, шаар­дык кли­ни­ка­лык Тез жар­дам оору­ка­на­сын түз­гөн. Бор­бор жоюл­ган­да, көй­гөй чечи­л­ген жок. Иш аягы­на чык­кан жок. Илим бар жер­де, өнү­гүү болот. Эгер оору­ка­на­дан илим­ди алып кое тур­ган бол­сок, жөн гана рай­он­дук же облу­стук оору­ка­на­нын деңг­э­э­лин­де гана болуп калат. Мин­тип кай­ра­дан улут­тук бор­бор болуп түзүлүүсү дары­гер­лер­дин көп жыл­дык ара­ке­ти, мак­са­ты бол­гон. Миса­лы, кошу­на мам­ле­кет­тер эчак эле бул масе­ле­ни чечип, Улут­тук бор­бор­ло­рун куруп алыш­кан. Өзбек­стан­да Трав­ма­то­ло­гия жана орто­пе­дия улут­тук бор­бо­ру иштеп жатка­ны­на 90 жыл бол­ду. Казак­стан­да 30 жыл­дан бери иштейт. Рос­сия жаңы 5 бор­бор сал­ды, алар­да жал­пы тая­ныч кый­мыл­да­ры­нан жабыр­ка­ган­дар үчүн 10 улут­тук бор­бо­ру ийги­лик­түү иштеп жатат. Мын­дан улам, биз­де да бор­бор куруу акту­ал­дуу. Пре­зи­дент Садыр Жапа­ров биз даяр­да­ган дол­бо­ор­ду 2 жолу карап чыгып, дол­бо­ор­ду кол­до­ду. Мам­ле­кет баш­чы­сы­нын кол­до­осу менен кар­жы була­гы табы­лып, бор­бор­дун куру­лу­шу башта­лып оту­рат. Бул мүдөө дары­гер­лер­дин кыя­лы бол­чу.

-Неги­зи­нен тая­ныч-кый­мыл оору­ла­рын дары­лоо кан­дай ишке ашат? Ар түр­дүү кыр­сык­тар­дан май­ып­тык алган жаран­дар да аз эме­стир, бей­тап­тар кан­дай оору­лар менен көбүрөк кай­ры­лы­шат?

— Ушул оору­ка­на түзүлүп, жаңы ишке кирип баш­та­ган­да сынык­ты дары­лаш үчүн 1 бей­тап 49 күн жат­чу. Бут кере­бет­ке асы­лып, бай­ла­нып 45 күн­дөн кий­ин гип­стел­чү. Азыр бей­тап 11 күн эле жатат. Эмне үчүн азай­ды? Ант­ке­ни, жаңы тех­но­ло­ги­я­лар кир­ги­зил­ди. Азыр бей­тап кел­ген­ден соң, 1 жума­да опе­ра­ция жаса­лат. 11 күн­дө дары­ла­нып үйүнө чыгып кетет. Евро­па­да 3 күн жатат. Эффек­тив­дүүлүк бар. Дары­лоо көр­сөт­күчүн 8–11 күн­гө түшүр­сөк болот. Эко­но­ми­ка­га да салым болот. Мын­дан 30 жыл мур­да Биш­кек­те калк­тын саны азыр­кы­га салы­штыр­ма­луу азы­ра­ак бол­чу. Азыр ар түр­дүү туба­са оору­лар менен оору­ган­дар, андан тыш­ка­ры ар түр­дүү кыр­сык­тар­дан улам сынык, жара­кат алган бей­тап­тар көп. Май­ып­ту­у­лук­ту азай­тып, адам сынык­тан кий­ин түп­түз басып калы­шы зарыл. Май­ып­ту­у­лук албаш керек. Жаңы бор­бор­дун пай­да­сын эл көрөт. Улут­тук бор­бор­до томо­гра­фи­я­нын түр­лөрү болот. Дүй­нөлүк стан­дарт­тар­га ылай­ык­таш­кан бей­тап­тар­га жар­дам берүү кам­сызда­лат. Илим изил­де­нет, жаш дары­гер­лер тар­би­я­ла­нат. Реги­он­дор­до­гу орто­пед-трав­ма­то­лог­дор оку­ту­лат. Азыр сынык­тар­ды дары­лоо боюн­ча айыр­ма жок болуп кал­ды. Алай­дан баштап, Ата-Башы­га чей­ин дасык­кан дары­гер­лер иштеп жатат.

— Өзүңүз опе­ра­ци­я­лар­га каты­шып жата­сыз­бы?

— Шаар­дык Тез жар­дам оору­ка­на­сын­да оку­у­чу­ла­рым иштейт. Илим да өнү­гүүдө. Бир кадам арт­ка кет­кен жок­пуз. Күнү­гө 5–6 бей­тап­ка опе­ра­ция жасайм, бей­тап­тар­ды кабыл алуу иште­ри менен алек­мин.